TÜRKİYE'DEKİ OKUL YÖNETİCİLERİNİN DİJİTAL YETERLİLİKLERE İLİŞKİN TUTUMLARI ÜZERİNE LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İNCELENMESİ
Öz
Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de okul yöneticilerinin dijital yeterliklerine ilişkin tutumları üzerine gerçekleştirilen lisansüstü araştırmaların doküman analizi yoluyla incelenmesi ve genel durumun belirlenmesidir. Bu kapsamda, 2014-2024 yılları arasında yürütülen toplam 38 lisansüstü tez değerlendirilmiştir. Araştırmada nitel yöntemlerden biri olan doküman analizi tekniği kullanılmıştır ve veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Okul yöneticilerinin dijital yeterliklerine yönelik tutumları hakkında yapılan tezlerin incelenmesinde, araştırmacılar tarafından ilgili literatürden yararlanılarak oluşturulan “Tez İnceleme Formu” kullanılmıştır. Bu form; tezin yılı, türü, örneklem grubu, araştırma yöntemi, veri toplama aracı ve okul yöneticilerinin dijital yeterliklerine yönelik tutum düzeyi kategorileri açısından düzenlenmiştir. Bulgular, araştırmaların 2023 yılında en yüksek sayıya ulaştığını ve tezlerin büyük çoğunluğunun (%92.11) yüksek lisans düzeyinde olduğunu ortaya koymaktadır; bu, konunun genellikle akademik kariyerine yeni başlayan araştırmacılar tarafından ele alındığını göstermektedir. Örneklem grubu ağırlıklı olarak devlet okulu yöneticilerinden oluşurken, çalışmalar genellikle nicel yöntemler, tarama modelleri ve ölçekler kullanılarak yürütülmüştür; bu tercih, ölçülebilir ve genellenebilir sonuçlara ulaşma çabasını yansıtmaktadır. Okul yöneticilerinin dijital yeterliliklere yönelik tutumları genel olarak yüksek bulunmuştur (%50 yüksek, %34.21 orta, %15.79 düşük), bu da eğitimde dijital dönüşüm süreçlerine olumlu bir yaklaşım sergilediklerini düşündürmektedir. Ancak nitel yöntemlerin sınırlı kullanımı (%10.53) ve doktora tezlerinin azlığı (%7.89), tutumların bağlamsal ve öznel boyutlarının yeterince keşfedilmediğine işaret etmektedir. Çalışma, daha ayrıntılı incelemeler için nitel araştırmaların ve doktora düzeyinde çalışmaların artırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Yöneticilerin olumlu tutumları, teknoloji entegrasyonuna hazır olduklarını gösterse de, yeterlilik düzeylerindeki çeşitlilik, eğitim sisteminde homojen bir kapasite olmadığını ortaya koymaktadır. Farklı okul türlerini kapsayan araştırmalar ve standart ölçüm araçlarının geliştirilmesi önerilmekte; bu, gelecekteki analizlerin kapsamını ve güvenilirliğini artırabilir. Bu çalışma, dijital liderlik eğilimlerini aydınlatarak, literatürdeki boşlukları belirleyerek ve Türk eğitim sisteminde dijital dönüşümü destekleyecek politikalar için temel sunarak alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Bu çalışma, etik ilkelere uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmada yalnızca YÖK Ulusal Tez Merkezi’nden erişilen mevcut lisansüstü tezler üzerinden doküman analizi yapılmış olup, insan katılımcılarla doğrudan etkileşim veya veri toplama süreci içermemektedir. Bu nedenle etik kurul izni gerekmemiştir. Analiz edilen tezlerin kaynak gösteriminde akademik dürüstlük ilkelerine bağlı kalınmış, veriler tarafsız ve şeffaf bir şekilde değerlendirilmiştir. Çalışma, bilimsel araştırma etiği standartlarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir.
Destekleyen Kurum
Çalışmamızı destekleyen kuruluş bulunmamaktadır.
Kaynakça
- Ahi, B., & Kıldan, A. O. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(27), 23-46.
- Aksal, F. A. (2015). Are headmasters digital leaders in school culture? Eğitim ve Bilim, 40(182), 77 86. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4534
- Asio, J. M. R., & Bayucca, S. A. (2021). Spearheading education during the COVID-19 rife: Administrators’ level of digital competence and schools’ readiness on distance learning. Journal of Pedagogical Sociology and Psychology, 3(1), 19-26.
- Aydın, M. (2014). Eğitim yönetimi. Ankara: Gazi Kitapevi.
- Bedir, A., Bedir, A., Maşalı, N., Türkyılmaz, H., & Kıpık, S. (2023). Knowledge management competencies of school administrators: A corpus research. Studies in Educational Research and Development, 7(1), 64-85.
- Caviglia, F., Boie, M. A. K., Dalsgaard, C., & Pedersen, A. Y. (2024). Bringing digital competence to the disciplines. Education Inquiry, 1-29.
- Chiu, T. K., Falloon, G., Song, Y., Wong, V. W., Zhao, L., & Ismailov, M. (2024). A self determination theory approach to teacher digital competence development. Computers & Education, 214, 105017.
- Çapraz, Y. (2023). Okul yöneticilerinin dijital liderlikleri ve öğretmenlerin dijital okuryazarlık yeterlilikleri ile bireysel yenilikçiliği arasındaki ilişkisinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
- Çavdar, M., Memiş, S., Kartal, M., Ekinci, H., & Kartal, H. (2022). Okul yöneticilerinin yönetim becerilerine ilişkin yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 1(12), 105-132.
- Çaydere, O., & Akgün, N. (2023). Eğitimde yenilikçi teknolojilerin kullanımı ve çağdaş içerik tasarlama. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 439-451.
- Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
- Dhiba, N. F., Triwiyanto, T., & Maisyaroh, M. (2024). The role of school administrators in improving the quality of school management in the digital era. Proceedings Series of Educational Studies, 360-371.
- Doğan, V., Güneş, G., & Demir, M. K. (2022). Türkiye’de “eleştirel okuma” konusunda yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 216-235.
- Heydarili, F. (2023). Okul yöneticilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri ve teknoloji liderliği öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
- Horzum, M. B. (2013). An investigation of the technological pedagogical content knowledge of pre service teachers. Technology, Pedagogy and Education, 22(3), 303-317.
- Hutchison, A. C., & Woodward, L. (2014). An examination of how a teacher’s use of digital tools empowers and constrains language arts instruction. Computers in the Schools, 31(4), 316–338.
- Huu, P. T. (2023). Impact of employee digital competence on the relationship between digital autonomy and innovative work behavior: A systematic review. Artificial Intelligence Review, 56(12), 14193-14222.
- Ingersoll, R., & Collins, G. (2018). The status of teaching as a profession. In J. Ballantine, J. Spade, & J. Stuber (Eds.), Schools and society: A sociological approach to education (pp. 199-213). CA: Pine Forge Press/Sage Publications.
- Iivari, N., Sharma, S., & Ventä-Olkkonen, L. (2020). Digital transformation of everyday life – How COVID-19 pandemic transformed the basic education of the young generation and why information management research should care? International Journal of Information Management, 55, 102183. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2020.102183
- Karakoyun, N., & Uzun, N. (2022). 2011-2022 yılları arasında çevre eğitimi ile ilgili yayımlanan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 51-65. https://doi.org/10.47479/ihead.1111586
- Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
- Kaytez, N., & Durualp, E. (2014). Türkiye’de okul öncesinde oyun ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 110-122.
- Kılıçer, K. (2011). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi öğretmen adaylarının bireysel yenilikçilik profilleri, Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Maviş, Ç. (2024). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği özelliklerinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
- Mattar, J., Ramos, D. K., & Lucas, M. R. (2022). DigComp-based digital competence assessment tools: Literature review and instrument analysis. Education and Information Technologies, 27(8), 10843-10867.
- Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? Computers & Education, 59(3), 1065 1078.
- Önal, A., & Maden, S. (2021). Türkçe eğitimi ile ilgili 2015-2019 yılları arası lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 929-941.
- Öz, Ö. (2020). Dijital liderlik: Dijital dünyada okul lideri olmak. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijls/issue/53618/635293 3(1), 45-57.
- Özen, H. (2019). Endüstri 4.0 ve eğitim: Bir Türkiye perspektifi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5), 103–113. https://doi.org/10.18506/anemon.506826
- Öztürk, D. (2021). Lise yöneticilerinin teknolojik liderlik öz yeterliklerinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Parlak, B. (2017). Dijital çağda eğitim: Olanaklar ve uygulamalar üzerine bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Kayfor 15 Özel Sayısı), 1741-1759.
- Petrusevich, D. A. (2020). Modern trends in the digitalization of education. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1691, No. 1, p. 012223). IOP Publishing.
- Razik, T. A., & Swanson, A. D. (2010). Fundamental concepts of educational leadership and management. USA: Pearson.
- Seferoğlu, S. S. (2014). Dijital Araçlar ve Eğitim. Hürriyet (10 Kasım 2014). Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/egitim/dijital-araclar-ve-egitim-27537187
- Sheninger, E. C. (2019). Digital leadership: Changing paradigms for changing times (2nd ed.). United Kingdom: Sage Publications Ltd.
- Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (2. bs.). Ankara: Nobel Yayınları.
- Uygun, P. (2023). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği yeterlik algıları ile medya ve teknoloji kullanımı tutumları üzerine ilişkisel bir araştırma, Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Ünlü, H., Alış, R., Balanlı, O. F., & Bölükbaş, A. (2023). Beden eğitimi ve spor dersine yönelik tutum ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(2), 127 136.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, M. (2023). Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik davranışları ile okulların yenileşme iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
AN EXAMİNATİON OF POSTGRADUATE THESES ON THE ATTİTUDES OF SCHOOL ADMİNİSTRATORS İN TURKEY TOWARD DİGİTAL COMPETENCİES
Öz
The purpose of this study is to examine postgraduate research on the attitudes of school administrators in Turkey toward digital competencies through document analysis and to determine the overall situation. Within this scope, a total of 38 postgraduate theses conducted between 2014 and 2024 were evaluated. The study employed document analysis, one of the qualitative research methods, and the data were analyzed using the descriptive analysis technique. In examining the theses on school administrators’ attitudes toward digital competencies, a “Thesis Review Form” was utilized, developed by the researchers based on relevant literature. This form was organized according to categories such as the year of the thesis, its type, sample group, research method, data collection tools, and the level of school administrators’ attitudes toward digital competencies. The findings reveal that the number of studies peaked in 2023, with the vast majority of theses (92.11%) being at the master’s level, indicating that the topic is primarily addressed by researchers at the early stages of their academic careers. The sample group predominantly consisted of public school administrators, and the studies were generally conducted using quantitative methods, survey models, and scales, reflecting an effort to achieve measurable and generalizable results. School administrators’ attitudes toward digital competencies were generally found to be high (50% high, 34.21% moderate, 15.79% low), suggesting a positive approach to digital transformation processes in education. However, the limited use of qualitative methods (10.53%) and the scarcity of doctoral theses (7.89%) indicate that the contextual and subjective dimensions of these attitudes have not been sufficiently explored. The study emphasizes the need for an increase in qualitative research and doctoral-level studies for more detailed investigations. While administrators’ positive attitudes suggest readiness for technology integration, the variation in competency levels highlights an uneven capacity within the education system. It is recommended that research encompassing different school types and the development of standardized measurement tools be pursued, as this could enhance the scope and reliability of future analyses. This study is believed to contribute to the field by shedding light on digital leadership trends, identifying gaps in the literature, and providing a foundation for policies supporting digital transformation in the Turkish education system.
Anahtar Kelimeler
School administrators digital competence attitude postgraduate analysis
Etik Beyan
This study was conducted in accordance with ethical principles. The research involved only document analysis of existing postgraduate theses accessed from the YÖK National Thesis Center, without direct interaction with human participants or primary data collection. Therefore, no ethics committee approval was required. Academic integrity principles were adhered to in citing the analyzed theses, and the data were evaluated impartially and transparently. The study was carried out in compliance with the ethical standards of scientific research.
Destekleyen Kurum
There are no funding organizations supporting this study.
Kaynakça
- Ahi, B., & Kıldan, A. O. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(27), 23-46.
- Aksal, F. A. (2015). Are headmasters digital leaders in school culture? Eğitim ve Bilim, 40(182), 77 86. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4534
- Asio, J. M. R., & Bayucca, S. A. (2021). Spearheading education during the COVID-19 rife: Administrators’ level of digital competence and schools’ readiness on distance learning. Journal of Pedagogical Sociology and Psychology, 3(1), 19-26.
- Aydın, M. (2014). Eğitim yönetimi. Ankara: Gazi Kitapevi.
- Bedir, A., Bedir, A., Maşalı, N., Türkyılmaz, H., & Kıpık, S. (2023). Knowledge management competencies of school administrators: A corpus research. Studies in Educational Research and Development, 7(1), 64-85.
- Caviglia, F., Boie, M. A. K., Dalsgaard, C., & Pedersen, A. Y. (2024). Bringing digital competence to the disciplines. Education Inquiry, 1-29.
- Chiu, T. K., Falloon, G., Song, Y., Wong, V. W., Zhao, L., & Ismailov, M. (2024). A self determination theory approach to teacher digital competence development. Computers & Education, 214, 105017.
- Çapraz, Y. (2023). Okul yöneticilerinin dijital liderlikleri ve öğretmenlerin dijital okuryazarlık yeterlilikleri ile bireysel yenilikçiliği arasındaki ilişkisinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
- Çavdar, M., Memiş, S., Kartal, M., Ekinci, H., & Kartal, H. (2022). Okul yöneticilerinin yönetim becerilerine ilişkin yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 1(12), 105-132.
- Çaydere, O., & Akgün, N. (2023). Eğitimde yenilikçi teknolojilerin kullanımı ve çağdaş içerik tasarlama. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 439-451.
- Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
- Dhiba, N. F., Triwiyanto, T., & Maisyaroh, M. (2024). The role of school administrators in improving the quality of school management in the digital era. Proceedings Series of Educational Studies, 360-371.
- Doğan, V., Güneş, G., & Demir, M. K. (2022). Türkiye’de “eleştirel okuma” konusunda yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 216-235.
- Heydarili, F. (2023). Okul yöneticilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri ve teknoloji liderliği öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
- Horzum, M. B. (2013). An investigation of the technological pedagogical content knowledge of pre service teachers. Technology, Pedagogy and Education, 22(3), 303-317.
- Hutchison, A. C., & Woodward, L. (2014). An examination of how a teacher’s use of digital tools empowers and constrains language arts instruction. Computers in the Schools, 31(4), 316–338.
- Huu, P. T. (2023). Impact of employee digital competence on the relationship between digital autonomy and innovative work behavior: A systematic review. Artificial Intelligence Review, 56(12), 14193-14222.
- Ingersoll, R., & Collins, G. (2018). The status of teaching as a profession. In J. Ballantine, J. Spade, & J. Stuber (Eds.), Schools and society: A sociological approach to education (pp. 199-213). CA: Pine Forge Press/Sage Publications.
- Iivari, N., Sharma, S., & Ventä-Olkkonen, L. (2020). Digital transformation of everyday life – How COVID-19 pandemic transformed the basic education of the young generation and why information management research should care? International Journal of Information Management, 55, 102183. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2020.102183
- Karakoyun, N., & Uzun, N. (2022). 2011-2022 yılları arasında çevre eğitimi ile ilgili yayımlanan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 51-65. https://doi.org/10.47479/ihead.1111586
- Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
- Kaytez, N., & Durualp, E. (2014). Türkiye’de okul öncesinde oyun ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 110-122.
- Kılıçer, K. (2011). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi öğretmen adaylarının bireysel yenilikçilik profilleri, Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Maviş, Ç. (2024). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği özelliklerinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
- Mattar, J., Ramos, D. K., & Lucas, M. R. (2022). DigComp-based digital competence assessment tools: Literature review and instrument analysis. Education and Information Technologies, 27(8), 10843-10867.
- Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy? Computers & Education, 59(3), 1065 1078.
- Önal, A., & Maden, S. (2021). Türkçe eğitimi ile ilgili 2015-2019 yılları arası lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 929-941.
- Öz, Ö. (2020). Dijital liderlik: Dijital dünyada okul lideri olmak. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijls/issue/53618/635293 3(1), 45-57.
- Özen, H. (2019). Endüstri 4.0 ve eğitim: Bir Türkiye perspektifi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5), 103–113. https://doi.org/10.18506/anemon.506826
- Öztürk, D. (2021). Lise yöneticilerinin teknolojik liderlik öz yeterliklerinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Parlak, B. (2017). Dijital çağda eğitim: Olanaklar ve uygulamalar üzerine bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Kayfor 15 Özel Sayısı), 1741-1759.
- Petrusevich, D. A. (2020). Modern trends in the digitalization of education. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1691, No. 1, p. 012223). IOP Publishing.
- Razik, T. A., & Swanson, A. D. (2010). Fundamental concepts of educational leadership and management. USA: Pearson.
- Seferoğlu, S. S. (2014). Dijital Araçlar ve Eğitim. Hürriyet (10 Kasım 2014). Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/egitim/dijital-araclar-ve-egitim-27537187
- Sheninger, E. C. (2019). Digital leadership: Changing paradigms for changing times (2nd ed.). United Kingdom: Sage Publications Ltd.
- Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (2. bs.). Ankara: Nobel Yayınları.
- Uygun, P. (2023). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği yeterlik algıları ile medya ve teknoloji kullanımı tutumları üzerine ilişkisel bir araştırma, Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Ünlü, H., Alış, R., Balanlı, O. F., & Bölükbaş, A. (2023). Beden eğitimi ve spor dersine yönelik tutum ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(2), 127 136.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, M. (2023). Okul yöneticilerinin teknolojik liderlik davranışları ile okulların yenileşme iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Alan Eğitimleri (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 23 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025Cilt: 9 Sayı: 1 |
