Bu çalışmada, 2000-2020 dönemi için sağlık harcamalarının ekonomik büyümeye etkisi, D8 (Bangladeş, Endonezya, İran, Malezya, Mısır, Nijerya, Pakistan ve Türkiye) ülkelerine ait panel veriler kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada sağlık harcamaları değişkeni olarak kişi başına cari sağlık harcaması ve ekonomik büyüme göstergesi olarak kişi başına düşen gayri safi yurt içi hâsıla değişkeni kullanılmıştır. Ayrıca doğumda beklenen yaşam süresi ile doğumda beklenen bebek ölüm oranı analize kontrol değişken olarak dâhil edilmiştir. Sağlık harcamasının ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin panel veri analizi yöntemi kullanılarak incelendiği çalışmada, ilk olarak model seçim testleri yapılmıştır. Panel veri analizinde yapılan testler sonrasında sabit etkiler modelinin kullanılması gerektiği tespit edilmiştir. Bu çerçevede modele ilişkin varsayım testleri yapılmış ve model son aşamada Driscoll-Kraay tahmincisi kullanılarak test edilmiştir. Çalışmanın sonucunda sağlık harcamalarının ekonomik büyümeyi pozitif yönlü etkilediği tespit edilmiştir.
Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Türkiye’de sağlık harcama türlerinin değerlendirilmesi.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 643-670.
Akar, S. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının nisbi fiyatı ve ekonomik
büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi, 21(1), 311-322.
Akın, C. S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de
sağlık sektörü ve harcamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Adana.
Arısoy, İ., Ünlükaplan, İ. ve Ergen, Z. (2010). Sosyal harcamalar ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye
ekonomisinde 1960-2005 dönemine yönelik bir dinamik analiz. Maliye Dergisi, 158, 398-421.
Atasayar, Y. (2021). Sağlık harcamaları, fiziki sermaye birikimi ve ekonomik büyüme arasındaki
ilişki: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler üzerinde bir inceleme. Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat
Anabilim Dalı, Nevşehir.
Aydemir, C. ve Baylan, S. (2015). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine
bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(13), 471-435.
Bedir, S. (2016). Healthcare expenditure and economic growth in developing countries. Advances in
Economics and Business, 4(2), 76-86.
Bhargava, A., Jamison, D. T., Lau, L., ve Murray, C. J. L. (2001). Modeling the effects of health on
economic growth. Journal of Health Economics, 20(3), 423–440.
Cebeci, E. ve Ay, A. (2016). The effects of health expenditures on economic growth: A panel
regression analysis on BRICS countries and Turkey. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 0(ICEBSS özel sayısı), 91-102.
Cömertler Şimşir, N., Çondur, F., Bölükbaş, M., Alataş, S. (2015). Türkiye’de sağlık ve ekonomik
büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar (604), 43-
54.
Çakmak, E. ve Gümüş, S. (2005). Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme: Ekonometrik bir
analiz (1960-2002). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 60(1), 59-72.
Dağdemir, Ö. (2009). Sağlık ve ekonomik büyüme: 1960-2005 döneminde gelişmekte olan ülkelerde
sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki karşılıklı ilişkinin analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Fakültesi Dergisi, 64(2), 76-96.
Driscoll, J. C. ve Kraay, A. C. (1998). Consistent covariance matrix estimation with spatially
dependent panel data. Review of Economics and Statistics, 80(4), 549-560.
Dünya Bankası -
https://data.worldbank.org/indicator/NY.ADJ.NNTY.PC.CD?end=2020&locations=EG-BDID-IR-MY-NG-PK-TR&start=1999 (21.02.2024).
Geyik, O., Şeren, G. Y. ve Iliman, T. (2024). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: OECD
ülkelerinden kanıtlar. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 92-115.
Gömleksiz, M.ve Alagöz, M. (2012). İktisadi büyüme olgusuna ekonometrik bir yaklaşım:
"BRIMCH" ülkeleri ve Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik
Araştırmalar Dergisi. 24(1), 121-148.
Gyimah-Brempong, K., ve Wilson, M. (2004). Health human capital and economic growth in SubSaharan African and OECD countries. The Quarterly Review of Economics and
Finance, 44(2), 296-320.
Güven, D., Şimşek, T. ve Güven, A. (2018). Sağlık yönetimi kapsamında sağlık harcamalarının
ekonomik büyüme üzerine etkisi: MENA ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi.
Sosyoekonomi, 26(37), 33-55.
Hayaloğlu, P. ve Bal, H. Ç. (2015). Üst orta gelirli ülkelerde sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme
ilişkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44.
Kar, M. ve Ağır, H. (2006). Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Eşbütünleşme
ile nedensellik testi. 1926-1994. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar
Dergisi, 11, 51-68.
Karagöz, Y. (2010). İlişki katsayıları ile iktisat fakültesi öğrencilerinin başarısını etkileyen faktörlerin
belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 425-446.
Karaş, E. (2022). Sağlık harcamalarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkeler örneği. International Journal of Public Finance, 7(2), 509-538.
Kavuncubaşı, Ş. ve Yıldırım, S. (2010). Hastane ve sağlık kurumları yönetimi (3. Baskı) Ankara:
Siyasal Kitabevi.
Knowles, S. ve Owen, D. (1995), Health capital and cross-country cariation in income per capita in
the Mankiw–Romer–Weil model, Economics Letters, 48, 99–106.
Knowles, S. ve Owen, D (1997), Education and health in an effective labour empirical growth model,
Economic Record, 73(3), 14–28.
Koç, Ö. E. (2019). Türkiye’de sağlık harcamaları ve özel kesim uygulamaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
Köse, Z., ve Gültekin, H. (2021). G20 Ülkelerinde sağlık harcamaları, nüfus, yaşam beklentisi ve
ekonomik büyüme ilişki üzerine bir inceleme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
20(4), 1600-1616.
Lustig, N. (2004). Investing in health for economic development: The case of Mexico. Report By The
Mexican Commission On Macroeconomics and Health, 1st Edition, 1-60.
Mayer, D. (2001). The long-term impact of health on economic growth in Latin America. World
Development, 29(6), 1025–1033.
Odhiambo, N. M. (2021). Health expenditure and economic growth in sub-Saharan Africa: An
empirical investigation. Development Studies Research, 8(1), 73-81.
Özavcı, M. (2019). Kamu politikası aracı olarak sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki
etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Ardahan.
Özbay, F. ve Oğuztürk, B. (2020). Panel veri modellerinde sapmalara karşı alternatif yaklaşımlar:
Statik ve dinamik panel veri modelleri üzerine bir inceleme. M. Mete (Ed.) İktisadi ve İdari
Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II içinde (373-392). Ankara: Gece Kitaplığı.
Özdemir, A. (2020). Ekonomik işbirliği ve kalkınma örgütü (OECD) ülkelerindeki sağlık
harcamalarının makroekonomik değişkenler üzerindeki etkileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, (22), 563-588.
Pradhan, R. P. (2011). Effects of health spending on economic growth: A time series approach.
Decision, 38(2), 68-83.
Saraçoğlu, S. ve Songur, M. (2017). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Avrasya
ülkeleri örneği. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 353-
372.
Taban, S. ve Kar, M. (2006). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme: Nedensellik analizi, 1969-2001.
Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 159-182.
Tekabe, L. F. (2012). Health and long run economic growth in selected low income countries of
Africa South of the Sahara. Cross Country Panel Data Analysis. https://www.divaportal.org/smash/get/diva2:579350/FULLTEXT01.pdf?cv=1 (05.06.2023).
Üzümcü, A. ve Söğüt, Y. (2020). Kamu sağlık harcamaları - iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine
bir inceleme (1983-2019). Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 6(2),
275-295.
Yalçın, A. Z. ve Çakmak, F. (2016). Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının insani gelişim üzerindeki
etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(4), 705-723.
Yerdelen Tatoğlu, F. (2021). Panel veri ekonometrisi. İstanbul: Beta Basımevi.
WHO (2024). https://www.who.int/data/gho/data/major-themes/health-and-well-being (29.03.2024).
The Relationship Between Health Expenditure and Economic Growth: An Analysis on D8 Countries
In this study, the effect of health expenditures on economic growth for the period 2000-2020 was analyzed using panel data of D8 countries (Bangladesh, Indonesia, Iran, Malaysia, Egypt, Nigeria, Pakistan and Turkiye). In the study, current health expenditure per capita was used as the health expenditure variable and gross domestic product per capita was used as the economic growth indicator. In addition, life expectancy at birth and infant mortality rate at birth are included in the analysis as control variables. In this study, where the effects of health expenditure on economic growth were analyzed using panel data analysis method, model selection tests are first conducted. After the tests conducted in panel data analysis, it was determined that the fixed effects model should be used. In this framework, assumption tests for the model were conducted and the model was tested using the Driscoll-Kraay estimator in the last stage. As a result of the study, it was found that health expenditures positively affect economic growth.
Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Türkiye’de sağlık harcama türlerinin değerlendirilmesi.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 643-670.
Akar, S. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının nisbi fiyatı ve ekonomik
büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi, 21(1), 311-322.
Akın, C. S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de
sağlık sektörü ve harcamaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Adana.
Arısoy, İ., Ünlükaplan, İ. ve Ergen, Z. (2010). Sosyal harcamalar ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye
ekonomisinde 1960-2005 dönemine yönelik bir dinamik analiz. Maliye Dergisi, 158, 398-421.
Atasayar, Y. (2021). Sağlık harcamaları, fiziki sermaye birikimi ve ekonomik büyüme arasındaki
ilişki: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler üzerinde bir inceleme. Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat
Anabilim Dalı, Nevşehir.
Aydemir, C. ve Baylan, S. (2015). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine
bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(13), 471-435.
Bedir, S. (2016). Healthcare expenditure and economic growth in developing countries. Advances in
Economics and Business, 4(2), 76-86.
Bhargava, A., Jamison, D. T., Lau, L., ve Murray, C. J. L. (2001). Modeling the effects of health on
economic growth. Journal of Health Economics, 20(3), 423–440.
Cebeci, E. ve Ay, A. (2016). The effects of health expenditures on economic growth: A panel
regression analysis on BRICS countries and Turkey. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 0(ICEBSS özel sayısı), 91-102.
Cömertler Şimşir, N., Çondur, F., Bölükbaş, M., Alataş, S. (2015). Türkiye’de sağlık ve ekonomik
büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar (604), 43-
54.
Çakmak, E. ve Gümüş, S. (2005). Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme: Ekonometrik bir
analiz (1960-2002). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 60(1), 59-72.
Dağdemir, Ö. (2009). Sağlık ve ekonomik büyüme: 1960-2005 döneminde gelişmekte olan ülkelerde
sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki karşılıklı ilişkinin analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Fakültesi Dergisi, 64(2), 76-96.
Driscoll, J. C. ve Kraay, A. C. (1998). Consistent covariance matrix estimation with spatially
dependent panel data. Review of Economics and Statistics, 80(4), 549-560.
Dünya Bankası -
https://data.worldbank.org/indicator/NY.ADJ.NNTY.PC.CD?end=2020&locations=EG-BDID-IR-MY-NG-PK-TR&start=1999 (21.02.2024).
Geyik, O., Şeren, G. Y. ve Iliman, T. (2024). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: OECD
ülkelerinden kanıtlar. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 92-115.
Gömleksiz, M.ve Alagöz, M. (2012). İktisadi büyüme olgusuna ekonometrik bir yaklaşım:
"BRIMCH" ülkeleri ve Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik
Araştırmalar Dergisi. 24(1), 121-148.
Gyimah-Brempong, K., ve Wilson, M. (2004). Health human capital and economic growth in SubSaharan African and OECD countries. The Quarterly Review of Economics and
Finance, 44(2), 296-320.
Güven, D., Şimşek, T. ve Güven, A. (2018). Sağlık yönetimi kapsamında sağlık harcamalarının
ekonomik büyüme üzerine etkisi: MENA ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi.
Sosyoekonomi, 26(37), 33-55.
Hayaloğlu, P. ve Bal, H. Ç. (2015). Üst orta gelirli ülkelerde sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme
ilişkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44.
Kar, M. ve Ağır, H. (2006). Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Eşbütünleşme
ile nedensellik testi. 1926-1994. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar
Dergisi, 11, 51-68.
Karagöz, Y. (2010). İlişki katsayıları ile iktisat fakültesi öğrencilerinin başarısını etkileyen faktörlerin
belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 425-446.
Karaş, E. (2022). Sağlık harcamalarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkeler örneği. International Journal of Public Finance, 7(2), 509-538.
Kavuncubaşı, Ş. ve Yıldırım, S. (2010). Hastane ve sağlık kurumları yönetimi (3. Baskı) Ankara:
Siyasal Kitabevi.
Knowles, S. ve Owen, D. (1995), Health capital and cross-country cariation in income per capita in
the Mankiw–Romer–Weil model, Economics Letters, 48, 99–106.
Knowles, S. ve Owen, D (1997), Education and health in an effective labour empirical growth model,
Economic Record, 73(3), 14–28.
Koç, Ö. E. (2019). Türkiye’de sağlık harcamaları ve özel kesim uygulamaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
Köse, Z., ve Gültekin, H. (2021). G20 Ülkelerinde sağlık harcamaları, nüfus, yaşam beklentisi ve
ekonomik büyüme ilişki üzerine bir inceleme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
20(4), 1600-1616.
Lustig, N. (2004). Investing in health for economic development: The case of Mexico. Report By The
Mexican Commission On Macroeconomics and Health, 1st Edition, 1-60.
Mayer, D. (2001). The long-term impact of health on economic growth in Latin America. World
Development, 29(6), 1025–1033.
Odhiambo, N. M. (2021). Health expenditure and economic growth in sub-Saharan Africa: An
empirical investigation. Development Studies Research, 8(1), 73-81.
Özavcı, M. (2019). Kamu politikası aracı olarak sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki
etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Ardahan.
Özbay, F. ve Oğuztürk, B. (2020). Panel veri modellerinde sapmalara karşı alternatif yaklaşımlar:
Statik ve dinamik panel veri modelleri üzerine bir inceleme. M. Mete (Ed.) İktisadi ve İdari
Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II içinde (373-392). Ankara: Gece Kitaplığı.
Özdemir, A. (2020). Ekonomik işbirliği ve kalkınma örgütü (OECD) ülkelerindeki sağlık
harcamalarının makroekonomik değişkenler üzerindeki etkileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, (22), 563-588.
Pradhan, R. P. (2011). Effects of health spending on economic growth: A time series approach.
Decision, 38(2), 68-83.
Saraçoğlu, S. ve Songur, M. (2017). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Avrasya
ülkeleri örneği. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 353-
372.
Taban, S. ve Kar, M. (2006). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme: Nedensellik analizi, 1969-2001.
Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 159-182.
Tekabe, L. F. (2012). Health and long run economic growth in selected low income countries of
Africa South of the Sahara. Cross Country Panel Data Analysis. https://www.divaportal.org/smash/get/diva2:579350/FULLTEXT01.pdf?cv=1 (05.06.2023).
Üzümcü, A. ve Söğüt, Y. (2020). Kamu sağlık harcamaları - iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine
bir inceleme (1983-2019). Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 6(2),
275-295.
Yalçın, A. Z. ve Çakmak, F. (2016). Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının insani gelişim üzerindeki
etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(4), 705-723.
Yerdelen Tatoğlu, F. (2021). Panel veri ekonometrisi. İstanbul: Beta Basımevi.
WHO (2024). https://www.who.int/data/gho/data/major-themes/health-and-well-being (29.03.2024).
Ürüt Saygın, S., & İşler, A. R. (2024). Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 82-100. https://doi.org/10.38122/ased.1596114
AMA
Ürüt Saygın S, İşler AR. Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. ASED. Aralık 2024;8(2):82-100. doi:10.38122/ased.1596114
Chicago
Ürüt Saygın, Serap, ve Ahmed Rüchan İşler. “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz”. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8, sy. 2 (Aralık 2024): 82-100. https://doi.org/10.38122/ased.1596114.
EndNote
Ürüt Saygın S, İşler AR (01 Aralık 2024) Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8 2 82–100.
IEEE
S. Ürüt Saygın ve A. R. İşler, “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz”, ASED, c. 8, sy. 2, ss. 82–100, 2024, doi: 10.38122/ased.1596114.
ISNAD
Ürüt Saygın, Serap - İşler, Ahmed Rüchan. “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz”. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/2 (Aralık 2024), 82-100. https://doi.org/10.38122/ased.1596114.
JAMA
Ürüt Saygın S, İşler AR. Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. ASED. 2024;8:82–100.
MLA
Ürüt Saygın, Serap ve Ahmed Rüchan İşler. “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz”. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 8, sy. 2, 2024, ss. 82-100, doi:10.38122/ased.1596114.
Vancouver
Ürüt Saygın S, İşler AR. Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: D8 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. ASED. 2024;8(2):82-100.