21.07.1960 tarihinde Vezirköprü (Samsun’un bir ilçesi)’de doğdu. İlkokul ve ortaokulu Vezirköprü’de, liseyi Boyabat (Sinop’un bir ilçesi)’ta, Üniversiteyi 1982’de İstanbul’da Marmara Üniversitesinde bitirdi. 1983-1987 yılları arasında öğretmen olarak Batman Lisesinde ve Şişli İmam-Hatip Lisesinde çalıştı. 1987 yılında Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivlerinde arşiv görevlisi olarak çalıştı. Bu arada 1984 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalında başladığı yüksek lisansını 1986’da Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu danışmanlığında “Hayreti Divanında Bitkiler” adlı teziyle tamamladı. 1988-1993 yılları arasında ise aynı üniversitenin aynı anabilim dalında “Klasik Türk Edebiyatında Yüz Hadisler” adlı doktora tezini tamamladı. Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu danışmanlığında başladığı bu tezi hocanın 1990’da vefatı üzerine Prof. Dr. Orhan Bilgin danışmanlığında bitirdi. 1988 yılında Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne araştırma görevlisi olarak atıldığı akademik hayatta sırasıyla 1996’da yardımcı doçent, 2000’de doçent, 2006’da profesör oldu. 1997 yılında İngilizceyi geliştirmek ve sahasında araştırmalar yapmak üzere altı ay Ingiltere’nin Edinburg şehrinde bulundu. Uzun yıllar hizmet verdiği Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde bölüm başkan yardımcılığı (1998-2001), bölüm başkanlığı (2007-2010), Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanlığı (2010-2013) ve rektör danışmanlığı (2014- ) başta olmak üzere yönetim kuru üyelikleri, anabilim dalı başkanlıkları vb. birçok idari görevlerde bulundu.

Prof. Dr. Nihat Öztoprak’ın bilimsel kurul üyelikleri de vardır. TUBİTAK’ta Türk Edebiyatı Projeleri Dış Danışmanlığı yaptı. 2013 yılında görevlendirildiği Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu üyeliği hala devam etmektedir. Bu kurumda sözlük, dergi ve proje kollarında katkılarda bulunmaktadır. Çeşitli vakıflarda mütevelli heyeti ve meclis üyelikleri vardır. Ayrıca iki uluslar arası, hakemli akademik derginin kurucusudur. Altı ayda bir çıkan ve halen yayın hayatlarına devam eden bu dergiler: Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (2000’den beri) ve Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (2008’den beri)’dir.

Prof. Dr. Nihat Öztoprak 13.05.2015 tarihinde Marmara Üniversitesinden emekli olduktan sonra 15.05.2015 tarihinde Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde göreve başlamış, halen bu üniversitede öğretim üyesi ve Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı olarak çalışmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır.