Öz
In Turkey, 2nd and 3rd level healthcare services are provided by three different institutions: the Ministry of Health, universities and private hospitals. In hospitals, general practitioners or specialised physicians make use of various tests, examinations and imaging methods in order to make a diagnosis. In this study, it is aimed to compare the efficiency of medical imaging systems in hospitals in Turkey. Analyses were made with the most up-to-date data of 2021 in the annual health statistics published regularly by the Ministry of Health. Input-oriented model was preferred in Data Envelopment Analysis (DEA). In the study, the number of physicians in the relevant institutions and the number of devices used in medical imaging were taken as input variables. The number of annual imaging performed with the relevant devices in all institutions was used as the output variable. According to the findings of the analyses, it is understood that the Ministry of Health has received full points from all imaging methods and efficient use has been achieved. The most inefficient utilisation is observed in university hospitals with 54% Doppler Ultrasound and 55% Ultrasound imaging efficiency. In addition, the use of CT and Doppler Ultrasound in private hospitals was limited to 57% efficiency. In mammography imaging, there is full efficiency in all sectors. It can be suggested that the efficiency of medical imaging devices calculated according to sectors can be used as guiding data in health policies such as new device purchases, determination of deficiencies, and improvements that can be made in the number of imaging devices.
Anahtar Kelimeler
Efficiency Health Sector Medical Imaging Methods Health Statistics
Kaynakça
- Alkan, D. ve Durmuş, E. (2023). Üniversite Hastanesi Finansal Performansının Oran Analiziyle Değerlendirilmesi. İzmir Yönetim Dergisi, 4(1), 50–63.
- Avaner, E. (2019). İleri Teknoloji Tıbbi Cihazlar ve Sınırlı Kaynakların Adil Paylaşımı; Manyetik Rezonans (MR) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) Cihazları. Türkiye Biyoetik Dergisi, 6(3), 100–108.
- Aydoğdu, A., Aydoğdu, Y. ve Yakıncı, Z. D. (2017). Temel Radyolojik İnceleme Yöntemlerini Tanıma. İ.Ü. Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 5(2).
- Ben-Arieh, D. ve Gullipalli, D. K. (2012). Data Envelopment Analysis of clinics with Sparse Data: Fuzzy Clustering Approach. Computers and Industrial Engineering, 63(1), 13–21.
- Boy Soylu, F. N. (2023). Meme Hastalıklarında Mamografi Eşliğinde Uygulanan Girişimsel İşlemler. Boğaziçi Tıp Dergisi, 10(1), 59–64.
- Bozer, A. ve Ağırbaş, İ. (2016). Tıbbi Görüntüleme Cihazlarının Sayısal Durumu ve Kullanımlarının Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 69(3).
- Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making Units. XXI Simpósio Brasileiro de Recursos Hídricos, 2, 429–444.
- Charnes, A., Cooper, W., Lewin, A. Y. ve Seiford, L. M. (1996). Data Envelopment Analysis. USA: Kluwer Academic Publishers.
- Chitnis, A. ve Mishra, D. K. (2019). Performance Efficiency of Indian Private Hospitals Using Data Envelopment Analysis and Super-efficiency DEA. Journal of Health Management, 21(2), 279–293.
- Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Zhu, J. (2011). Data Envelopment Analysis: History, Models and Interpretations. Handbook on Data Envelopment Analysis. Springer, Boston, MA.
- Çorbacıoğlu, G. (2021). Tıbbi̇ Görüntüleme Ci̇hazları ve Heki̇mleri̇n Mesleki̇ Bağımsızlığı: Çeli̇şki̇li̇ Bi̇r iİli̇şki̇. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, (Özel Sayı), 18–44.
- Eşkin, M. B. ve Coşar, A. (2012). Yoğun Bakımda Ekokardiografi Kullanımı. Türk Yoğun Bakım Dergisi, (10), 28–36.
- Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General), 120(3), 253–290.
- İlgün, G., Sönmez, S., Konca, M. ve Çakmak, C. (2022). Evaluation of the Factors That Affect the Efficiency of Diagnostic Imaging Technologies in Turkey: A Two-Stage Data Envelopment Analysis. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4), 492–500.
- Kılıçarslan, M. ve Takkasız, B. (2019). Dünyada ve Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektöründe Pazarlamanın Önemi. European Journal of Science and Technology, (17), 966–971.
- Nak, H. ve Sağbaş, İ. (2020). Sağlık Harcamaları Kapsamında Tıbbi Görüntüleme Cihazlarının Bölgesel Dağılımının Analizi. Maliye Çalışmaları Dergisi, (63), 77–92.
- Naveh, E. ve Stern, Z. (2005). How quality improvement programs can affect general hospital performance. International Journal of Health Care Quality Assurance, 18(4), 249–270.
- OECD, (2023), https://stats.oecd.org/, Erişim Tarihi: 16.10.2023.
- Ozcan, Y. A. (2009). Quantitive Methods in Health Care Management: Techniques And Applicatons (2. Edition). United States of America: Jossey- Bass.
- Polat, R. ve Şendurur, U. (2022). Üniversite Döner Sermaya İşletmelerinin Oran Analizi Yöntemi İle Mali Değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 4(2), 57–76.
- SB. (2019). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
- SB. (2022). Sağlık İstati̇sti̇kleri̇ Yıllığı 2020. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1240.
- SB. (2023). Sağlık İstati̇sti̇kleri̇ Yıllığı 2021. (B. B. Başara, İ. S. Çağlar, A. Aygün, T. A. Özdemir, ve B. Kulali, Ed.), Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1260.
- Selamzade, F. ve Özdemir, Y. (2020). COVID-19’a Karşı OECD Ülkelerinin Etkinliğinin VZA ile Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 15(4), 977–991.
- Sungur, C. (2018). Tıbbi̇ Görüntüleme Hizmetlerinin Gereksiz Kullanımı ve Buna Karşı Çözüm Önerileri̇. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 67–87.
- Sümbüllü, M. A. ve Çağlayan, F. (2020). Ultrason Görüntülemede Güncel Gelişmeler. Içinde B. G. Şen (Ed.), Maksillofasiyal Görüntülemede Güncel Teknikler (1. Baskı, ss. 6–10). Türkiye Klinikleri.
- Sürmen, H. S. (2022). Bilgisayarlı Tomografi ile Üç Boyutlu (3B) Tarama. UMÜFED Uluslararası Batı Karadeniz Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 4(2), 1–21.
- Şahin, İ. (1999). Sağlık Kurumlarında Göreceli Verimlilik Ölçümü: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırmalı Verimlilik Analizi. Amme İdaresi Dergisi, 32(2).
- Şahin, İ. (2008). Sağlık Bakanlığı Genel Hastaneleri ve Sağlık Bakanlığına Devredilen SSK Genel Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1).
- Topçuoğlu, M. K. (2018). Tıbbi̇ Görüntülemenin Ulusal–Uluslararası Karşılaştırmalı Yaygınlık Analizi̇. İstanbul Arel Üniversitesi, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi.
- Yüksel, O. (2020). Oran Analizi Yöntemi ile Üniversite Döner Sermaye İşletmelerinin Finansal Değerlendirilmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(3), 515–528.
- Yüksel, O. (2021). Evaluation of Family Physicians’ Opinions in Defensive Medicine Practices: The Case of Isparta/Turkey. Acibadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi, 12(3), 690–696.
Öz
Türkiye’de 2. ve 3. basamak sağlık hizmetleri sunumu; Sağlık Bakanlığı, üniversiteler ve özel hastaneler olmak üzere üç farklı kurum tarafından verilmektedir. Hastanelerde, teşhis koymak amacıyla pratisyen ya da uzman hekimler çeşitli tahlil, tetkik ve tıbbi görüntüleme yöntemlerinden yararlanmaktadır. Bu araştırmada, Türkiye’deki hastanelerde tıbbi görüntüleme sistemlerinin verimlilikleri açısından kıyaslanmaları hedeflenmiştir. Sağlık Bakanlığı tarafından her sene düzenli şekilde yayınlanan sağlık istatistikleri yıllıklarındaki güncel verilerle analizler ve geçmiş yıllar ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Veri Zarflama Analizi (VZA)’nde girdi yönelimli model tercih edilmiştir. Çalışmada girdi değişkenleri olarak; ilgili kurumlardaki hekim sayıları ve tıbbi görüntülemede kullanılan cihaz sayıları alınmıştır. Çıktı değişkeni olarak ise kurumlardaki, ilgili cihazlarla yapılan yıllık görüntüleme sayıları kullanılmıştır. Analiz bulgularına göre; Sağlık Bakanlığı’nın tüm görüntüleme yöntemlerinden tam puan aldığı ve verimli kullanım gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. En verimsiz kullanımların, %54 Doppler Ultrason ve %55 Ultrason görüntüleme verimliliği ile üniversite hastanelerinde olduğu görülmektedir. Ayrıca özel hastanelerin BT ve Doppler Ultrason kullanımları da %57 verimlilik düzeyinde kalmıştır. Mamografi görüntülemelerinde, tüm sektörlerde tam etkinlik söz konusudur. Hekimler ve sağlık yöneticileri, sınırlı ve değerli olan kaynakların verimli kullanılmasında zaman zaman sorunlar yaşayabilmektedirler. Sektörlere göre hesaplanan tıbbi görüntüleme cihazlarının verimliliklerinin; yeni cihaz alımları, eksikliklerin tespiti, görüntüleme sayılarında yapılabilecek iyileştirmeler gibi sağlık politikalarında yol gösterici veri olarak kullanılması önerilebilir.
Anahtar Kelimeler
Verimlilik Sağlık Sektörü Tıbbi Görüntüleme Yöntemleri Sağlık İstatistikleri
Kaynakça
- Alkan, D. ve Durmuş, E. (2023). Üniversite Hastanesi Finansal Performansının Oran Analiziyle Değerlendirilmesi. İzmir Yönetim Dergisi, 4(1), 50–63.
- Avaner, E. (2019). İleri Teknoloji Tıbbi Cihazlar ve Sınırlı Kaynakların Adil Paylaşımı; Manyetik Rezonans (MR) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) Cihazları. Türkiye Biyoetik Dergisi, 6(3), 100–108.
- Aydoğdu, A., Aydoğdu, Y. ve Yakıncı, Z. D. (2017). Temel Radyolojik İnceleme Yöntemlerini Tanıma. İ.Ü. Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 5(2).
- Ben-Arieh, D. ve Gullipalli, D. K. (2012). Data Envelopment Analysis of clinics with Sparse Data: Fuzzy Clustering Approach. Computers and Industrial Engineering, 63(1), 13–21.
- Boy Soylu, F. N. (2023). Meme Hastalıklarında Mamografi Eşliğinde Uygulanan Girişimsel İşlemler. Boğaziçi Tıp Dergisi, 10(1), 59–64.
- Bozer, A. ve Ağırbaş, İ. (2016). Tıbbi Görüntüleme Cihazlarının Sayısal Durumu ve Kullanımlarının Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 69(3).
- Charnes, A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making Units. XXI Simpósio Brasileiro de Recursos Hídricos, 2, 429–444.
- Charnes, A., Cooper, W., Lewin, A. Y. ve Seiford, L. M. (1996). Data Envelopment Analysis. USA: Kluwer Academic Publishers.
- Chitnis, A. ve Mishra, D. K. (2019). Performance Efficiency of Indian Private Hospitals Using Data Envelopment Analysis and Super-efficiency DEA. Journal of Health Management, 21(2), 279–293.
- Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Zhu, J. (2011). Data Envelopment Analysis: History, Models and Interpretations. Handbook on Data Envelopment Analysis. Springer, Boston, MA.
- Çorbacıoğlu, G. (2021). Tıbbi̇ Görüntüleme Ci̇hazları ve Heki̇mleri̇n Mesleki̇ Bağımsızlığı: Çeli̇şki̇li̇ Bi̇r iİli̇şki̇. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, (Özel Sayı), 18–44.
- Eşkin, M. B. ve Coşar, A. (2012). Yoğun Bakımda Ekokardiografi Kullanımı. Türk Yoğun Bakım Dergisi, (10), 28–36.
- Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General), 120(3), 253–290.
- İlgün, G., Sönmez, S., Konca, M. ve Çakmak, C. (2022). Evaluation of the Factors That Affect the Efficiency of Diagnostic Imaging Technologies in Turkey: A Two-Stage Data Envelopment Analysis. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4), 492–500.
- Kılıçarslan, M. ve Takkasız, B. (2019). Dünyada ve Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektöründe Pazarlamanın Önemi. European Journal of Science and Technology, (17), 966–971.
- Nak, H. ve Sağbaş, İ. (2020). Sağlık Harcamaları Kapsamında Tıbbi Görüntüleme Cihazlarının Bölgesel Dağılımının Analizi. Maliye Çalışmaları Dergisi, (63), 77–92.
- Naveh, E. ve Stern, Z. (2005). How quality improvement programs can affect general hospital performance. International Journal of Health Care Quality Assurance, 18(4), 249–270.
- OECD, (2023), https://stats.oecd.org/, Erişim Tarihi: 16.10.2023.
- Ozcan, Y. A. (2009). Quantitive Methods in Health Care Management: Techniques And Applicatons (2. Edition). United States of America: Jossey- Bass.
- Polat, R. ve Şendurur, U. (2022). Üniversite Döner Sermaya İşletmelerinin Oran Analizi Yöntemi İle Mali Değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 4(2), 57–76.
- SB. (2019). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
- SB. (2022). Sağlık İstati̇sti̇kleri̇ Yıllığı 2020. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1240.
- SB. (2023). Sağlık İstati̇sti̇kleri̇ Yıllığı 2021. (B. B. Başara, İ. S. Çağlar, A. Aygün, T. A. Özdemir, ve B. Kulali, Ed.), Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1260.
- Selamzade, F. ve Özdemir, Y. (2020). COVID-19’a Karşı OECD Ülkelerinin Etkinliğinin VZA ile Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 15(4), 977–991.
- Sungur, C. (2018). Tıbbi̇ Görüntüleme Hizmetlerinin Gereksiz Kullanımı ve Buna Karşı Çözüm Önerileri̇. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 67–87.
- Sümbüllü, M. A. ve Çağlayan, F. (2020). Ultrason Görüntülemede Güncel Gelişmeler. Içinde B. G. Şen (Ed.), Maksillofasiyal Görüntülemede Güncel Teknikler (1. Baskı, ss. 6–10). Türkiye Klinikleri.
- Sürmen, H. S. (2022). Bilgisayarlı Tomografi ile Üç Boyutlu (3B) Tarama. UMÜFED Uluslararası Batı Karadeniz Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 4(2), 1–21.
- Şahin, İ. (1999). Sağlık Kurumlarında Göreceli Verimlilik Ölçümü: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırmalı Verimlilik Analizi. Amme İdaresi Dergisi, 32(2).
- Şahin, İ. (2008). Sağlık Bakanlığı Genel Hastaneleri ve Sağlık Bakanlığına Devredilen SSK Genel Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1).
- Topçuoğlu, M. K. (2018). Tıbbi̇ Görüntülemenin Ulusal–Uluslararası Karşılaştırmalı Yaygınlık Analizi̇. İstanbul Arel Üniversitesi, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi.
- Yüksel, O. (2020). Oran Analizi Yöntemi ile Üniversite Döner Sermaye İşletmelerinin Finansal Değerlendirilmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(3), 515–528.
- Yüksel, O. (2021). Evaluation of Family Physicians’ Opinions in Defensive Medicine Practices: The Case of Isparta/Turkey. Acibadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi, 12(3), 690–696.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Politikası |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Kasım 2023 |
| Kabul Tarihi | 21 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 12 Sayı: 2 |
