The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)

Öz

Bir göstergenin birden fazla anlam taşıması durumu çok anlamlılık ile ifade edilir. Çok anlamlılık konusu, bir dilin ne kadar eski ve köklü olduğunu ortaya koyar. Bununla birlikte o dilin söz varlığı açısından ne kadar zengin bir dil olduğunu da gösterir. Bir sözcüğün, çok anlamlı bir sözcük olabilmesi için hem geniş bir alanda kullanılması hem de uzun bir süre varlığını sürdürmesi gerekir. Bu sayede sözcük, çeşitli anlam olayları geçirip yeni anlamlar kazanabilir. Çok anlamlılığı farklı yönleriyle birlikte ele alan araştırmacılardan bazıları, çok anlamlılığın dilde tutumluluğa sebep olduğuna vurgu yapmıştır. Bazıları ise, çok anlamlılığın anlam bulanıklığına yol açan bir tarafı bulunduğunu ve ancak bağlamla birlikte değerlendirildiğinde bu sorunun ortadan kalkabileceğini savunmuşlardır. Bu görüşlerden de anlaşılacağı gibi çok anlamlılık konusu üzerinde hala tartışılan konulardan biridir. Soyut bir kavram olan ve üzerinde çalışan her araştırmacının kendi tanımını yaptığı “anlam” kavramı ile sıkı sıkıya bağlı olması konuyla ilgili net bir çizginin çizilememesinin en büyük nedenidir.

Çok anlamlılık konusu bitki adları açısından ele alındığında, çevresel etmenlerin ve ağız özelliklerinin fazlaca etkili olduğu görülür. Bunlara ilave olarak tıpkı adlandırmalarda olduğu gibi anlamlandırmalarda da benzetmelerin ve aktarmaların rolü büyüktür. Çünkü ad ve anlam arasında oldukça sıkı bir ilişki söz konusudur. Birtakım ortaklıklara dayanılarak oluşturulan adlar ve anlamlar çoğu zaman dilin zenginleşmesine katkı sağlasa da bazen karışıklıkların oluşmasına da zemin hazırlamaktadır. Özellikle bitki adları konusunda bu karışıklıklar oldukça fazladır. Cümle açısından bakıldığında bağlamla birlikte netleşen anlam bulanıklığı, kelime açısından değerlendirildiğinde kimi zaman anlamı netleştirmekte yetersiz kalmaktadır. Tek bir adın birden çok bitkiyi karşıladığı durumlar, doğru tasniflerin yapılabilmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla ortaya çıkan hem çok anlamlılık hem de çok adlılık bir dil zenginliği olarak görülebileceği gibi bazı belirsizlikleri de beraberinde getirebilmektedir. Çalışmamızda bu belirsizlikleri az da olsa giderebilme adına çeşitli kaynaklardan taranan çok anlamlı bitki adları listesine yer vereceğiz. Listeyle birlikte çok anlamlılık konusunda çeşitli bilgiler aktararak aslında dilin söz varlığının zenginliğini vurgulamaya çalışacağız.