Öz
Bir tarihçinin dediği gibi; Gerçeklik ressam için neyse tarihçi için de odur. Nasıl ki tek bir manzara yoksa tek bir tarih de yoktur. Geçmiş herkese farklı bir ışık altında görülür. Mustafa Reşit Paşa’nın yaşadığı ve en önemli aktörlerinden birisi olduğu Tanzimat dönemi bakış açısına göre değişen böyle bir dönemdir. Kimine göre Osmanlı Devleti’ni yıkımın eşiğine getiren sürecin başlangıcıyken, kimine göreyse bu devletin yaşam süresini uzatan ve aydınlarını modernleştirerek getirdiği Liberal ve Batıcı medeniyet düşüncesi ile Cumhuriyet’e giden yolu açan bir süreçtir. Tanzimat nasıl bakış açısına göre değişiyorsa, Mustafa Reşit Paşa da değişir. Mustafa Reşit Paşa; hürriyet kahramanlığından vatan hainliğine çok geniş bir çizgide değerlendirilmektedir. Biz onu, dönemin Osmanlı belgeleri ışığında Mısır meselesinin halledilmesi ve Tanzimat’ın ilanındaki rolüyle ele alacağız.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- » Mısır Mesalihine Dâir İrâdât-ı Seniyye, İlk 4 Defter, T.T.K. Kütüphanesi, Ankara.
- » ABDURRAHMAN ŞEREF EFENDİ, Tarih Musahabeleri, Ankara, 1985.
- » AHMED CEVDET PAŞA, Maruzat, Yusuf Halaçoğlu Neşri, İstanbul, 1980.
- » AHMED CEVDET PAŞA, Tezakir I., Cavit Baysun Neşri, Ankara, 1991.
- » AHMED LÜTFİ EFENDİ, Tarih-i Lütfi, c. 6-7, İstanbul, 1910.
- » AKŞİN, Sina, ―1839‟da Osmanlı Ülkesinde İdeolojik Ortam ve Osmanlı Devletinin Uluslararası Du- rumu”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul, 2006.
- » ALTUNDAĞ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, Mısır Meselesi 1831- 1841, Ankara, 1945.
- » BAYKARA, Tuncer, ‖Mustafa Reşid Paşa‟nın Medeniyet Anlayışı‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dö- nemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » BAYSUN, Cavit, ―Mustafa Reşit Paşa‖ Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » BİLSEL, Cemil, ―Tanzimat‟ın Haricî Siyaseti”, Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » CANNİNG, Stratford, Türkiye Hatıraları, Terc. Can Yücel, Ankara, 1959.
- » CİHAN, Ahmet, Reform Çağında Osmanlı İlmiyye Sınıfı, İstanbul, 2004.
- » CLARK,G.N., BUTLER, J.R., BURY, J., The Cambridge Modern History, Vol. X.
- » ÇADIRCI, Musa, ‖Tanzimat‟ın Uygulanması ve Karşılaşılan Güçlükler, (1840- 1856)”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÇAĞATAY, Neşet, ‖Tanzimat ve Türk Eğitimi‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÇAKIR, Coşkun, ―Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Osmanlı İktisat Düşüncesi‖, Osmanlı Medeniyeti, Eylül, 2005.
- » ENGELHARD, Türkiye ve Tanzimat, Terc. Ali Reşad, İstanbul, 1910.
- » GENCER, Ali İhsan, ―1839‟dan 1876‟ya Kadar Osmanlı İmparatorluğu‖, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Red. Hakkı Dursun Yıdız, İst., 1998.
- » GENCER, Ali İhsan, ‖Encümen-i Dâniş ve Mustafa Reşid Paşa‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » GORYANOF, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, Haz. Dr. Ali Ahmet- beyoğlu, Dr. İshak Keskin, İstanbul, 2006.
- » GÖYÜNÇ, Nejat, ‖Tanzimat‟a Yöneltilen Eleştiriler‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » HALAÇOĞLU, Yusuf, ‖Maruzat ve Tezakir‟de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkânı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » HEYET, Osmanlıca- Türkçe Büyük Lügat, İstanbul, 1997.
- » KAPLAN, Mehmed, ‖Mustafa Reşid Paşa ve Yeni Aydın Tipi‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KOLOĞLU, Orhan, İlk Gazete İlk Polemik (Vekayi-i Mısrıyye‟nin Öyküsü ve Takvim-i Vekayi ile Tartışması), Ankara, 1989.
- » KODAMAN, Bayram, ―Mustafa Reşid Paşa‟nın Paris Sefirlikleri Esnasında Takip Ettiği Genel Politikası‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KURAN, Ercümend, ―Reşid Paşa‖, İslâm Ansiklopedisi, cilt. 11, İstanbul, 1964.
- » KUTLUOĞLU, Muhammed H., The Egyptian Question (1831- 1841) The Expansionist Policy Of Mehmed Ali Paşa In Syria And Asia Minor And The Reaction Of The Sublime Porte, İstanbul, 1998.
- » KÜÇÜK, Cevdet, ‖Osmanlı İmparatorluğu‟nda Millet Sistemi ve Tanzimat‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri(1580- 1838), Ankara, 1974.
- » LEWIS, Bernard, Modern Türkiye‟nin Doğuşu, terc. Metin Kıratlı, Ankara, 1970.
- » McCARTHY, Justin, Osmanlı‟ya Veda, Çev. Mehmet Tuncel, İstanbul, 2006.
- » MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul, 2008.
- » MUMCU, Ahmet,‖Hukukçu Gözüyle Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat‖ Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayic ül-Vukuât, Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, III- IV. Cilt, sadeleştiren, notlar ve açıklamalar ekleyen Prof. Dr. Neşet Çağatay, Ankara, 1992.
- » ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, 2006.
- » ÖNSOY, Rifat,‖Tanzimat Döneminde İktisadi Düşüncenin Teşekkülü‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÖZCAN, Abdülkadir, ―Cevad Paşa‖, T. D. V İslam Ansiklopedisi, c. VII, İst., 1993.
- » ÖZTUNA, Yılmaz, Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, İstanbul, 1994.
- » RODERİC, H. Davison, Osmanlı Türk Tarihi (1774- 1923), Çev. Mehmet Moralı, İst., 2004.
- » SHAW, S. J. - E. K. SHAW, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, 2006.
- » SONYEL, Salahi R., ―Tanzimat ve Osmanlı İmparatorluğu‟nun Gayr-i Müslim Uyrukları Üzerin- deki Etkileri”, Tanzimat‘ın 150. Yıldönümü Semineri, Ankara, 1994.
- » TENGİRŞENK, Y. K., ―Tanzimat Devrinde Osmanlı Devletinin Haricî Ticaret Siyaseti‖, Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » UNAT, F. R., Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnâmeleri, Ankara, 1968.
- » UNAT, F. R., Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, Ankara, 1988.
- » ÜÇYİĞİT, Ekrem, ―Akdeniz Medeniyetleri Tarihinde Tanzimat‖, Tanzimat‘ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 31 Ekim- 3 Kasım 1989, Ankara, 1994.
- » ÜNAL, Sevim, ―1838- 1841 Yılları Arasında Türk-İngiliz Politik İlişkileri‖, VIII. Tarih Kongresi, An- kara, 11- 15 Ekim 1976, Ankara, 1983.
Öz
As a historian said, reality is exactly the same thing for a historian as what it means for an artist. Just as there is a not a unique scenery, there is not a unique history as well. History is viewed by every individual under a different light. The Administrative Reforms period, when Mustapha Rashid Pasha lived as one of the most important figures, is such a period that shows differences according to the point of view. While this period is regarded by some historians as the starting point of Ottomans Empire"˜s collision, it is also regarded as a process that prolonged the life of Ottomans Empire by modernizing the intellectuals and opening the way to the republic with the Liberalist ideas and a western way of thinking. Just like the Administrative Reforms, Mustapha Rashid Pasha can also be seen differently according to the point of view. In this study, he is going to be discussed in a range of issues differing from being a hero to being a traitor under the light of Ottoman documents of this period and his role in the solution of Egypt Issue and the declaration of the Administrative Reforms.
Anahtar Kelimeler
Mustapha Rashid Pasha Administrative Reforms Ottoman State Egyptian Question
Kaynakça
- » Mısır Mesalihine Dâir İrâdât-ı Seniyye, İlk 4 Defter, T.T.K. Kütüphanesi, Ankara.
- » ABDURRAHMAN ŞEREF EFENDİ, Tarih Musahabeleri, Ankara, 1985.
- » AHMED CEVDET PAŞA, Maruzat, Yusuf Halaçoğlu Neşri, İstanbul, 1980.
- » AHMED CEVDET PAŞA, Tezakir I., Cavit Baysun Neşri, Ankara, 1991.
- » AHMED LÜTFİ EFENDİ, Tarih-i Lütfi, c. 6-7, İstanbul, 1910.
- » AKŞİN, Sina, ―1839‟da Osmanlı Ülkesinde İdeolojik Ortam ve Osmanlı Devletinin Uluslararası Du- rumu”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul, 2006.
- » ALTUNDAĞ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, Mısır Meselesi 1831- 1841, Ankara, 1945.
- » BAYKARA, Tuncer, ‖Mustafa Reşid Paşa‟nın Medeniyet Anlayışı‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dö- nemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » BAYSUN, Cavit, ―Mustafa Reşit Paşa‖ Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » BİLSEL, Cemil, ―Tanzimat‟ın Haricî Siyaseti”, Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » CANNİNG, Stratford, Türkiye Hatıraları, Terc. Can Yücel, Ankara, 1959.
- » CİHAN, Ahmet, Reform Çağında Osmanlı İlmiyye Sınıfı, İstanbul, 2004.
- » CLARK,G.N., BUTLER, J.R., BURY, J., The Cambridge Modern History, Vol. X.
- » ÇADIRCI, Musa, ‖Tanzimat‟ın Uygulanması ve Karşılaşılan Güçlükler, (1840- 1856)”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÇAĞATAY, Neşet, ‖Tanzimat ve Türk Eğitimi‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÇAKIR, Coşkun, ―Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Osmanlı İktisat Düşüncesi‖, Osmanlı Medeniyeti, Eylül, 2005.
- » ENGELHARD, Türkiye ve Tanzimat, Terc. Ali Reşad, İstanbul, 1910.
- » GENCER, Ali İhsan, ―1839‟dan 1876‟ya Kadar Osmanlı İmparatorluğu‖, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Red. Hakkı Dursun Yıdız, İst., 1998.
- » GENCER, Ali İhsan, ‖Encümen-i Dâniş ve Mustafa Reşid Paşa‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » GORYANOF, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, Haz. Dr. Ali Ahmet- beyoğlu, Dr. İshak Keskin, İstanbul, 2006.
- » GÖYÜNÇ, Nejat, ‖Tanzimat‟a Yöneltilen Eleştiriler‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » HALAÇOĞLU, Yusuf, ‖Maruzat ve Tezakir‟de Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat Erkânı”, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » HEYET, Osmanlıca- Türkçe Büyük Lügat, İstanbul, 1997.
- » KAPLAN, Mehmed, ‖Mustafa Reşid Paşa ve Yeni Aydın Tipi‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KOLOĞLU, Orhan, İlk Gazete İlk Polemik (Vekayi-i Mısrıyye‟nin Öyküsü ve Takvim-i Vekayi ile Tartışması), Ankara, 1989.
- » KODAMAN, Bayram, ―Mustafa Reşid Paşa‟nın Paris Sefirlikleri Esnasında Takip Ettiği Genel Politikası‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KURAN, Ercümend, ―Reşid Paşa‖, İslâm Ansiklopedisi, cilt. 11, İstanbul, 1964.
- » KUTLUOĞLU, Muhammed H., The Egyptian Question (1831- 1841) The Expansionist Policy Of Mehmed Ali Paşa In Syria And Asia Minor And The Reaction Of The Sublime Porte, İstanbul, 1998.
- » KÜÇÜK, Cevdet, ‖Osmanlı İmparatorluğu‟nda Millet Sistemi ve Tanzimat‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri(1580- 1838), Ankara, 1974.
- » LEWIS, Bernard, Modern Türkiye‟nin Doğuşu, terc. Metin Kıratlı, Ankara, 1970.
- » McCARTHY, Justin, Osmanlı‟ya Veda, Çev. Mehmet Tuncel, İstanbul, 2006.
- » MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul, 2008.
- » MUMCU, Ahmet,‖Hukukçu Gözüyle Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat‖ Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayic ül-Vukuât, Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, III- IV. Cilt, sadeleştiren, notlar ve açıklamalar ekleyen Prof. Dr. Neşet Çağatay, Ankara, 1992.
- » ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, 2006.
- » ÖNSOY, Rifat,‖Tanzimat Döneminde İktisadi Düşüncenin Teşekkülü‖, Mustafa Reşid Paşa ve Dönemi Semineri, 13- 14 Mart 1985, Ankara, 1994.
- » ÖZCAN, Abdülkadir, ―Cevad Paşa‖, T. D. V İslam Ansiklopedisi, c. VII, İst., 1993.
- » ÖZTUNA, Yılmaz, Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, İstanbul, 1994.
- » RODERİC, H. Davison, Osmanlı Türk Tarihi (1774- 1923), Çev. Mehmet Moralı, İst., 2004.
- » SHAW, S. J. - E. K. SHAW, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, 2006.
- » SONYEL, Salahi R., ―Tanzimat ve Osmanlı İmparatorluğu‟nun Gayr-i Müslim Uyrukları Üzerin- deki Etkileri”, Tanzimat‘ın 150. Yıldönümü Semineri, Ankara, 1994.
- » TENGİRŞENK, Y. K., ―Tanzimat Devrinde Osmanlı Devletinin Haricî Ticaret Siyaseti‖, Tanzimat I, İstanbul, 1940.
- » UNAT, F. R., Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnâmeleri, Ankara, 1968.
- » UNAT, F. R., Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, Ankara, 1988.
- » ÜÇYİĞİT, Ekrem, ―Akdeniz Medeniyetleri Tarihinde Tanzimat‖, Tanzimat‘ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 31 Ekim- 3 Kasım 1989, Ankara, 1994.
- » ÜNAL, Sevim, ―1838- 1841 Yılları Arasında Türk-İngiliz Politik İlişkileri‖, VIII. Tarih Kongresi, An- kara, 11- 15 Ekim 1976, Ankara, 1983.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ağustos 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Temmuz 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 1 Sayı: 1 |
Cited By
OSMANLI DEVLETİ'NDE YENİ BİR YAPILANMA: TANZİMAT FERMANI
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi
https://doi.org/10.33171/dtcfjournal_29.10.2023.4
Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi dergisi Mütefekkir, her yılın 15 Haziran ve 15 Aralık tarihlerinde olmak üzere basılı ve online olarak yayınlanan, uluslararası akademik ve hakemli bir dergidir.