Öz
Kültür; toplumların dünyaya, eşyaya, varlığa bakışını belirler. İnsan hayatının, toplumların, kültürlerin önemli bir tarafını oluşturan, tarih boyunca bütün toplumlarda, inanışlarda ve insan hayatında üç önemli dönüm noktası bulunmaktadır: Doğum, evlilik, ölüm. Doğum, bu dünyaya gelinmesiyle başlayan süreci; evlilik, nesillerin ve toplumların devamını sağlayan süreci ve ölüm, bu dünyadan göçüşü anlatan süreci oluşturmaktadır. Bütün inanışlarda ve kültürlerde de geçiş dönemleri etrafında birtakım uygulamalar, ritüeller meydana getirilmiştir. Türk kültüründe yer alan geçiş dönemi etrafındaki törenler; geçmişten gelen bir birikimin, değişimin, dönüşümün eseridir. Şairler, kültür taşıyıcılığında önemli bir görevi üstlenmektedirler. 20. yüzyılda yaşamış olan Âşık Mahzunî Şerif, şiirlerini Türk halk kültürü, tasavvuf ve Alevi-Bektaşi geleneğinden ilham alarak oluşturmuştur. Âşık Mahzunî Şerif, duygu ve düşüncelerini topluma anlatmak için insan hayatının önemli dönemlerine şiirlerinde yer vermiştir. Bu çalışmada doğum, evlilik ve ölümle sınırlandırılmış olmak üzere Âşık Mahzunî Şerif’in şiirlerinde yer alan geçiş dönemleri tasnif edilerek geçiş dönemine ait kavramlar yorumlanmıştır. Âşık Mahzunî Şerif, kendi yaşadığı günlük hayattan yola çıkarak şiirlerindeki geçiş dönemlerine ait kültürel unsurları sembolik olarak kullandığı sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Âşık Mahzunî Şerif şiir Türk kültürü geçiş dönemleri kültürel unsurlar
Kaynakça
- Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de doğumla ilgili adet ve inanmaların etnolojik etüdü. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- And, M. (2003). Oyun ve bügü Türk kültüründe oyun kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Başaran, F. N. - Yarmacı, H. (2012). Ağrı-Doğubayazıt yöresi dokuma beşik örnekleri. Art-e Sanat Dergisi, 9, 97-108.
- Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Caferoğlu, A. (1995). Doğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Çevik, D. (2011). Pehlivan. Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Demirsipahi, C. (1975). Türk halk oyunları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Derdiçok, N. S. (2023). Paketleşen bir gelenek: Kent ortamında evlenme ile ilgili uygulamalar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 57-81.
- Eröz, M. - Güler, A. (1998). Türk ailesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Gennep, A. (2022). Geçiş ritleri. (çev.: Oylum Bülbül), İstanbul: Nora.
- İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü I (1991). (ed.: Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
- Koç, A. (2016). Eşikteki mücadele: Anadolu düğünlerinde kaynana-kaynata güreşi. Journal Of International Social Research, 9(42), 252-274.
- Köprülü. M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Örnek, S. V. (1971). Anadolu folklorunda ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Örnek, S. V. (1995). İlkellerde din, büyü, sanat, efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde ölüm. (Çev.: Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Sökmen, S. (2015). Mutki (Bitlis) yöresinde doğum, evlenme ve ölüme ilişkin gelenek, görenek ve inançlar. III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Kazan Bildiriler. C. 1, Ankara: Ankara Üniversitesi Kazan Belediyesi.
- Sünbüllü, Y. Z. (2011). Höllük kavramı ve uygulaması üzerine bazı tespit ve değerlendirmeler. Turkish Studies, 6, 1801- 1806.
- Şenesen, İ. (2022). Adana’da çocukluk çağı uygulamaları üzerine bir inceleme. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (40), 1254-1274.
- Tanrıbuyurdu, G. (2016). Klasik Türk şiirinde bir sembol dili olarak “kına”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 5 (1), 102-115.
- Tezcan, M. (2000). Türk ailesi antropolojisi. Ankara: İmge Yayınları. Türk Ansiklopedisi (1974). C. 21, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Yıldız, M. C. (2013). Harput’taki ziyaret yerleri etrafında oluşan ritüellere din sosyolojisi açısından bakış. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, 879-892, Elazığ.
Öz
Culture determines the way societies view the world, things and existence. There are three important turning points in all societies, beliefs and human life throughout history, which constitute an important aspect of human life, societies and cultures: Birth, marriage, death. Birth is the process that begins with coming into this world; marriage is the process that ensures the continuation of generations and societies; and death is the process that marks the departure from this world. In all beliefs and cultures, a number of practices and rituals have been created around transition periods. The ceremonies around the transition period in Turkish culture are the work of accumulation, change and transformation from the past. Poets play an important role in the transmission of culture. Âşık Mahzunî Şerif, who lived in the 20th century, created his poems inspired by Turkish folk culture, Sufism and Alevi-Bektashi tradition. Âşık Mahzunî Şerif included important periods of human life in his poems in order to express his feelings and thoughts to the society. In this study, the transitional periods in the poems of Âşık Mahzunî Şerif, which are limited to birth, marriage and death, are classified and the concepts belonging to the transition period are interpreted. It is concluded that Âşık Mahzunî Şerif uses the cultural elements of the transition periods symbolically in his poems based on his daily life.
Anahtar Kelimeler
Âşık Mahzunî Şerif poetry Turkish culture transition periods cultural elements
Kaynakça
- Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de doğumla ilgili adet ve inanmaların etnolojik etüdü. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- And, M. (2003). Oyun ve bügü Türk kültüründe oyun kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Başaran, F. N. - Yarmacı, H. (2012). Ağrı-Doğubayazıt yöresi dokuma beşik örnekleri. Art-e Sanat Dergisi, 9, 97-108.
- Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Caferoğlu, A. (1995). Doğu illerimiz ağızlarından toplamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Çevik, D. (2011). Pehlivan. Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Demirsipahi, C. (1975). Türk halk oyunları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Derdiçok, N. S. (2023). Paketleşen bir gelenek: Kent ortamında evlenme ile ilgili uygulamalar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 57-81.
- Eröz, M. - Güler, A. (1998). Türk ailesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Gennep, A. (2022). Geçiş ritleri. (çev.: Oylum Bülbül), İstanbul: Nora.
- İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü I (1991). (ed.: Ahmet Bican Ercilasun). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
- Koç, A. (2016). Eşikteki mücadele: Anadolu düğünlerinde kaynana-kaynata güreşi. Journal Of International Social Research, 9(42), 252-274.
- Köprülü. M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Örnek, S. V. (1971). Anadolu folklorunda ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Örnek, S. V. (1995). İlkellerde din, büyü, sanat, efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde ölüm. (Çev.: Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Sökmen, S. (2015). Mutki (Bitlis) yöresinde doğum, evlenme ve ölüme ilişkin gelenek, görenek ve inançlar. III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Kazan Bildiriler. C. 1, Ankara: Ankara Üniversitesi Kazan Belediyesi.
- Sünbüllü, Y. Z. (2011). Höllük kavramı ve uygulaması üzerine bazı tespit ve değerlendirmeler. Turkish Studies, 6, 1801- 1806.
- Şenesen, İ. (2022). Adana’da çocukluk çağı uygulamaları üzerine bir inceleme. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (40), 1254-1274.
- Tanrıbuyurdu, G. (2016). Klasik Türk şiirinde bir sembol dili olarak “kına”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 5 (1), 102-115.
- Tezcan, M. (2000). Türk ailesi antropolojisi. Ankara: İmge Yayınları. Türk Ansiklopedisi (1974). C. 21, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Yıldız, M. C. (2013). Harput’taki ziyaret yerleri etrafında oluşan ritüellere din sosyolojisi açısından bakış. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, 879-892, Elazığ.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Sahası Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Mart 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Ocak 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Şubat 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 17 Sayı: 45 |
